Ο ρόλος της Κύπρου στη διαμάχη Ισραήλ-Τουρκίας

Στο χθεσινό μας άρθρο (βλ. Η σημασία της συμφωνίας Κύπρου-Ισραήλ για διαχωρισμό της ΑΟΖ), τονίσαμε, ότι το όραμα του υπουργού εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου όπως αυτό διατυπώνεται στο βιβλίο του “Στρατηγικό βάθος- Η σημερινή θέση της Τουρκίας” και το οποίο υλοποιείται πιστά από της ανόδου στην εξουσία του Ισλαμικού κόμματος του Ταγίπ Ερντογάν, έχει σαν ακρογωνιαίο λίθο τη “Μεσογειακή Στρατηγική”. Την άσκηση δηλαδή γεωστρατηγικού ελέγχου στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου. Αυτή όμως η στρατηγική της Τουρκίας έρχεται σε αντίθεση με τα συμφέροντα ενός άλλου σημαντικού παίχτη της περιοχής, του Ισραήλ, το οποίο, περικυκλωμένο από τις τρεις πλευρές από 100 εκατομύρια Άραβες μουσουλμάνους, έχει μια μόνο διέξοδο, τη Μεσόγειο. Εάν ο πνεύμονας της Μεσογείου κλείσει για οποιοδήποτε λόγο, τότε το Ισραήλ είναι καταδικασμένο στον αργό θάνατο.
Εάν, σαν υπόθεση εργασίας, θεωρήσουμε ότι η Κύπρος δεν υπήρχε στο χάρτη, τότε τα πράγματα για τη Τουρκία θα ήταν πολύ πιο εύκολα αναφορικά με τον έλεγχο της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Αυτός ο έλεγχος θα μπορούσε να ασκηθεί από τις ναυτικές και αεροπορικές βάσεις της νότιας και νοτιοανατολικής Τουρκίας, με δεδομένο ότι το μεν FIR της Τουρκίας θα έφθανε μέχρι τις ακτές του Ισραήλ, η δε Αποκλειστική Οικονομική της Ζώνη, 200 ναυτικά μίλια από τις νότιες ακτές της.
Η ύπαρξη όμως της Κύπρου στο στόμιο αυτής της ευαίσθητης περιοχής, όχι τόσο σαν χερσαίο έδαφος, όσο σαν κρατική οντότητα με δικαίωμα διατήρησης ενόπλων δυνάμεων, ανατρέπει εκ βάθρων τη στρατηγική επιδίωξη της Τουρκίας για έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου. Και τούτο, γιατί η γεωγραφία της περιοχής, περιορίζει, εξ αιτίας της Κύπρου, τα δικαιώματα της Τουρκίας που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, (FIR, ΑΟΖ, Έρευνα-Διάσωση) σε μια στενή λωρίδα νότια των παραλίων της.
Στρατηγική διαχρονική επιδίωξη της Τουρκίας αναφορικά με την επιδιωκόμενη από αυτή λύση στο Κυπριακό, ήταν και είναι η απαγόρευση του Κυπριακού κράτους να ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα αναφορικά με το FIR, την ΑΟΖ, την Έρευνα – Διάσωση και την ασφάλειά του. Αυτές οι επιδιώξεις της Τουρκίας, που θα επιτρέψουν στην ίδια να καλύψει το κενό ασφάλειας που θα υπάρξει στη περιοχή και να ασκήσει τον έλεγχο επί της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου, υπερπηδώντας τον σκόπελο της κρατικής οντότητας της Κύπρου, θα μορφοποιηθεί μέσα από μια λύση στη βάση των δύο χωριστών κρατών και της πλήρους αποστρατιωτικοποίησης του νέου κράτους (εξαιρουμένων βέβαια των δικών της ή και άλλων ξένων δυνάμεων που θα σταθμεύουν στο νησί).
Αυτοί όμως οι σχεδιασμοί της Τουρκίας, έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τα συμφέροντα του Ισραήλ, το οποίο είναι αποφασισμένο έναντι κάθε τιμήματος, να διατηρήσει τον πνεύμονα της ανατολικής Μεσογείου ανοικτό. Με λίγα λόγια, το Ισραήλ δεν θα επιτρέψει ποτέ στη Τουρκία να ασκήσει το στρατηγικό έλεγχο στη περιοχή αυτή η οποία αποτελεί το ζωτικό του χώρο. Κύπρος και Ισραήλ εδώ και πολλά χρόνια βρίσκονται σε μια άτυπη συμφωνία αναφορικά με τη χρήση του FIR Λευκωσίας από τη πολεμική αεροπορία του Ισραήλ. Τα μαχητικά αεροσκάφη του Ισραήλ μόλις απογειωθούν από τα αεροδρόμια, ελλείψει χερσαίου βάθους, εισέρχονται εντός του FIR Λευκωσίας παραβιάζοντας τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας. Αυτό γίνεται δεκάδες φορές ημερησίως και η Κυπριακή Δημοκρατία, σιωπηρά, ανέχεται αυτή τη κατάσταση. Στη περίπτωση όμως που σε μια λύση του Κυπριακού, τον έλεγχο του FIR Λευκωσίας αναλάβει άμεσα ή έμμεσα η Τουρκία, τα πράγματα για το Ισραήλ δεν θα είναι τα ίδια.
Και επειδή η σύμπτωση συμφερόντων μεταξύ των κρατών από την εποχή του Θουκυδίδη υπήρξε το κλειδί στην επίτευξη των εθνικών συμφερόντων, η επιδίωξη του Ισραήλ σήμερα να κρατήσει την Ισλαμική Τουρκία μακρυά από την ανατολική Μεσόγειο, περνά μέσα από το κοινό συμφέρον της Κύπρου και της Ελλάδας, που επιδιώκουν τον ίδιο σκοπό. Κατ εξοχήν όμως, η επιδίωξη αυτή του Ισραήλ περνά μέσα από τη λύση του Κυπριακού. Γιατί μια λύση που θα άφηνε ανοικτό το ενδεχόμενο δημιουργίας κενού ασφάλειας στη περιοχή, θα ανέτρεπε τις ισορροπίες και θα δημιουργούσε πρόβλημα επιβίωσης για το Ισραήλ.
Καθήκον λοιπόν της σημερινής πολιτικής ηγεσίας της Κύπρου, είναι, αφήνοντας κατά μέρος ιδεοληψίες και αγκυλώσεις του παρελθόντος να προχωρήσει χωρίς ενδοιασμούς σε κάθε είδους σχέσεις με το γειτονικό Ισραήλ, με έμφαση στον αμυντικό τομέα, στα πλαίσια πάντοτε του διεθνούς και Ευρωπαϊκού δικαίου. Η συνθήκη της Λισαβόνας, μέσω της μόνιμης διαρθρωμένης συνεργασίας, παρέχει το πλαίσιο αμυντικής συνεργασίας μεταξύ κρατών – μελών αλλά και τρίτων κρατών. Ελλάδα- Κύπρος θα πρέπει τάχιστα να προχωρήσουν σ΄αυτή τη συνεργασία, εντάσσοντας σ΄αυτή κατά περίπτωση και το Ισραήλ.
Το Ισραήλ, εξυπηρετώντας πρωτίστως τα δικά του στρατηγικά συμφέροντα, μπορεί να εξελιχθεί σε αποφασιστικό παράγοντα επίλυσης του Κυπριακού, λόγω κυρίως του Εβραϊκού λόμπυ, που ασκεί ως γνωστό μεγάλη επιρροή στα Αμερικανικά κέντρα λήψεως αποφάσεων.

Aνδρέας Πενταράς, Υποστράτηγος ε.α. για το Geopolitics-Gr